Moje hobby: Bronisław Piotr Piłsudski

Starszy brat Marszałka Józefa Piłsudskiego

Polscy Podróżnicy i Badacze: Bronisław Piłsudski (1866-1918) 10 zł (2008)

Polscy Podróżnicy i Badacze: Bronisław Piłsudski (1866-1918) 2 zł (2008)

Bronisław Piłsudski na znaczku pocztowym (2002)

Bronisław Piłsudski (1866-1918)
zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu

Bronisław Piotr Piłsudski (herbu Piłsudski) urodził się 2 listopada 1866r. w majątku Zułów na Wileńszczyźnie, rok przed swoim bratem Józefem. O patriotyczne wychowanie dzieci dbała matka, a ojciec gospodarował, z mniejszym lub większym powodzeniem, majątkiem. Dzieciństwo upłynęło braciom w otoczeniu licznej służby i uczącej francuskiego i niemieckiego guwernantki. Niestety w 1874 cały dwór spłonął i Piłsudscy zmuszeni byli przenieść się do Wilna.
Trzy lata później rozpoczął Bronisław wraz z Józefem naukę w gimnazjum, gdzie młodzież była poddawana rusyfikacji, bo przecież: „Wy żrotie russkij chleb…”. W sytuacji takiej chłopcy podjęli jedyną dostępną im drogę oporu – samokształcenie. Pod kierownictwem Bronisława, bracia założyli samokształceniowe kółko „Spójnia”, na którym czytali zakazaną literaturę polską i dzieła filozofów.
W 1884 umarła matka Bronisława a carska Ochrana nakazała zaprzestania działalności „Spójni” ze względu na patriotyczny (czytaj zły) wpływ na młodzież.
W 1885 Bronisław wyjechał do Sankt Petersburga, gdzie rok później zdał maturę i dostał się na Prawo. W tym samym roku Bronisław wszedł do grona przyszłych zamachowców na cara, członków Narodnej Woli. Spisek został wykryty, niedoszli zamachowcy aresztowani, wśród nich był Aleksander Uljanow, starszy brat Włodzimierza Lenina. Bronisław został skazany na 15 lat katorgi na Sachalinie, a Józef na 5 lat został zesłany na Sybir.
W sierpniu 1887 Bronisław dotarł na Sachalin, gdzie od razu został skierowany do wyrębu lasu. Następnie „awansował” na oborowego, cieślę, a nawet nauczyciela dzieci. Zaczął też „zaglądać” do osad Niwchów i poznawać ich zwyczaje. W 1891 poznał Lwa Sternberga, etnografa, również przebywającego na zesłaniu. Kiedy ten po zakończeniu wyroku udał się do Petersburga, Bronisław został dzięki jego znajmościom zatrudniony w celu badania kultur sachalińskich. Wtedy to zetknął się z Ajnami, których wygląd i język zafascynowały Bronisława.
W 1899 roku pozwolono Bronisławowi przenieść się do Władywostoku, gdzie został kustoszem zbiorów przy Towarzystwie Geograficznym. Był m.in. odpowiedzialny za przygotowanie eksponatów na Międzynarodową Wystawę Etnograficzną w Paryżu, a ekspozycja ta zdobyła srebrny medal.
W 1902 zaproponowano mu badanie kultury Ajnów na Sachalinie. Zajmował się ich folklorem, obrzędowością rodzinną, wierzeniami, językiem, gromadził zabytki kultury materialnej. Wykonywał dokumentację fotograficzną, liczącą setki zdjęć. Nagrywał na wałki woskowe folklor tubylczy. W tym też roku wziął za żonę krewną wodza osady, w której mieszkał. Miał z nią dwójkę dzieci.

Wioska Ajnów, zdjęcie wykonane przez Bronisława Piłsudskiego

Pozostał na Sachalinie do 1905 roku, z małą przerwą na wyprawę na Hokkaido, na którą został zaproszony przez Wacława Sieroszewskiego, a której celem było badanie zamieszkujących tam Ajnów.
W 1905 ruszył w drogę powrotną do Polski. Niestety żona wraz z dziećmi została w domu. Zatrzymał się w Japonii, gdzie m.in. założył Polsko-Japońskie Towarzystwo, w celu wymiany kulturalnej. Następnie przez Stany Zjednoczone i Europę trafił do ukochanej ojczyzny. Zamieszkał w Krakowie, pod tym samym adresem, co brat Józef.
Między 1906 a 1914 Bronisław przemieszczał się między Krakowem, Zakopanem i Lwowem. Mieszkała z nim jego młodzieńcza miłość, Maria Żarnowska. Okres ten był przerywany wyjazdami do Austrii, Francji czy Anglii. Zajął się badaniem Podhala, zbierając zbiory dla różnych instytucji. Niestety brak wyższego wykształcenia nie pozwolił znaleźć zatrudnienia na uczelni, jednakże przy wsparciu wielu naukowych osobistości tamtych czasów, jak choćby Benedykta Dybowskiego, narodził sie pomysł, żeby materiały o Ajnach zamienić na książkę, „Materials for the Study of the Ainu Language and Folklore”.
Kiedy wybuchła wojna, Bronisław, zdając sobie sprawę z kiepskiego stanu swojego zdrowia, zdecydował się wyjechać do Wiednia, gdzie pracował nad Polską Encyklopedią. W 1915 przeniósł sie do Szwajcarii, gdzie m.in. dołączył do grona zwolenników Romana Dmowskiego, a także działał na rzecz wielu organizacji charytatywnych.

Stanisław Ignacy Witkiewicz - Portret Bronisława Piłsudskiego

W 1917 wyjechał do Paryża.
17 maja 1918 roku ciało Bronisława Piłsudskiego zostało wyłowione z Sekwany, przyczyna śmierci – utonięcie. Zdania są podzielone czy była to śmierć samobójcza. Grób jego znajduje się na cmentarzu Montmorency.

Bronisław Piłsudski pozostawił ogromny dorobek naukowy, częściowo tylko opublikowany za jego życia w językach: francuskim, japońskim, niemieckim, polskim i rosyjskim. Podczas międzywojnia podjęto próby scalenia tych materiałów. Jednak stało się to realne dopiero pod koniec XX w., kiedy powołano Międzynarodowy Komitet dla Ocalenia i Oceny Spuścizny Naukowej Bronisława Piłsudskiego i zaczęto wydawać dzieła zebrane (The Collected Works of Bronisław Piłsudski). Na Sachalinie jest pomnik i Góra Bronisława Piłsudskiego, tam też działa instytut naukowy jego imienia, wydający rocznik „Izwiestija Instituta Nasledija Bronisława Piłsudskogo”. W Sapporo ukazuje się periodyk „Piłsudskiana de Sapporo”.
Piłsudskiemu zawdzięczamy naszą wiedzę o Ajnach, dzięki jego wałkom fonograficznym możliwym jest usłyszenie języka uważanego za wymarły. Co prawda potomkowie Ajnów zamieszkują wyspę Hokkaido, ale są zupełnie zasymilowani z ludnością japońską. W czasie pobytu na Sachalinie, Bronisław otwierał szkoły dla Ajnów, przygotował nawet projekt ustawy dla rządu rosyjskiego, mającej na celu poprawę bytu tubylców.
Ale był przede wszystkim Polakiem. Do końca życia wierzył, że wróci na swoją ukochaną Wileńszczyznę, że Polska będzie wolna. Nie potrafił się jednak odnaleźć w polityce, był za… dobry i zbyt łatwowierny. Chciał połączyć podzieloną scenę polityczną na emigracji. Bolał go fakt, iż istniały na Litwie grupy, które wolały, aby Litwa była częścią Rosji lub Niemiec ale nie Polski. Ideą jego była Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Kochał i podziwiał swojego brata, Józefa, a na pytanie czy nie wolałby walczyć odpowiedział “Cóż kiedy ja… nie mogę! Każdy służy jak umie…”. Nienawidził wojny, a i jego stan zdrowia nie pozwolił mu na czynne uczestnictwo w walce o niepodległość.
Wnuk Bronisława Piłsudskiego, Kazuyasu Kimura, mieszka i pracuje w Japonii, w Yokohamie. Ma żonę i trzy córki.

AJNOWIE W OBIEKTYWIE - BRONISŁAWA PIŁSUDSKIEGO