Papowo Biskupie

 

Zamek w Papowie Biskupim

 w powiecie chełmińskim, w województwie kujawsko-pomorskim

 

 Żródło: https://zamkiobronne.pl/zamek/papowo-biskupie/

                Na niewielkim sztucznie podwyższonym wzniesieniu położonym na skraju wsi znajdują się ruiny krzyżackiego zamku. Początkowo Papowo należało do biskupów płockich a od roku 1222 do misyjnego biskupa pruskiego Chrystiana. W roku 1231 wieś przechodzi w ręce Zakonu Krzyżackiego. Po umocnieniu się władzy Zakonu na nowo przejętych terenach w drugiej połowie XIII Papowo staje się siedzibą komtura. Pierwsza wzmianka o komturii pochodzi z roku 1287.

                Około roku 1280 przystąpiono do budowy zamku który zakończono w roku 1300. Był on jednym z pierwszych zamków-klasztorów na terenie państwa krzyżackiego. Składał się z zamku właściwego do którego od północy i wschodu przylegało podzamcze. Zamek właściwy była to czteroskrzydłowa budowla wzniesiona na planie kwadratu o boku 40 metrów. Posiadał wewnętrzny niewielki dziedziniec otoczony dwukondygnacyjnymi drewnianymi krużgankami.
                Do budowy zamku w Papowie użyto głównie głazów narzutowych. Jedynie sklepienia oraz otwory okienne wykonano z cegły. Na podstawie zachowanych pozostałości murów uważa się że na narożnikach posiadał baszty obronne. Wjazd do zamku prowadził przez most nad fosą i umocnione przedbramie w skrzydle północnym. Oprócz bramy w skrzydle tym mieściła się jeszcze kaplica oraz kapitularz. Jak każdy zamek konwentualny również i ten posiadał refektarz w skrzydle wschodnim oraz sypialnie dla rycerzy zakonnych zwaną dormitorium w skrzydle zachodnim. Najbardziej okazałą częścią zamku było skrzydło południowe gdzie znajdowało się mieszkanie komtura. Zamek właściwy otoczony był niskim murem i fosą które oddzielały go od rozległego podzamcza. Również ono było bronione przez mury i szerokie fosy. Wjazd na teren podzamcza usytuowany był od strony zachodniej.
                Podczas wojny z Zakonem w roku 1410 zamek mimo swej obronności został na krótko zajęty przez wojska Władysława Jagiełły. Klęska Krzyżaków pod Grunwaldem spowodowała że około 1421 zlikwidowano mieszczące się w Papowie komturstwo a warownia stała się siedzibą wójta. W roku 1454 zamek ponownie został zajęty przez Polaków i odzyskany przez Krzyżaków dopiero po czterech latach. Nie pozostał jednak długo w ich rękach. Już w kilka miesięcy później wojska polskie pod dowództwem Piotra z Szamotuł szturmem zdobyły zamek który splądrowano i podpalono. Zgodnie z rozkazem królewskim warownia miała zostać zburzona co częściowo zostało dokonane. W roku 1466 na mocy II pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią Papowo wraz z całą ziemią chełmińską zostało przyłączone do Polski.
                W roku 1505 król Aleksander Jagiellończyk przekazał mocno zniszczony zamek wraz z wsią na własność biskupom chełmińskim. W ich rękach Papowo znajdowała się do roku 1772. Wtedy to zostało im odebrane na mocy decyzji króla pruskiego Fryderyka Wielkiego. Od tego momentu zamek zaczął szybko popadać w ruinę.
                Do naszych czasów z dawnej krzyżackiej warowni pozostały jedynie relikty zamku właściwego. Najlepiej zachowane jest skrzydło północne mieszczącego niegdyś kaplicę i kapitularz. Ze skrzydeł wschodniego i zachodniego pozostały jedynie grube mury zewnętrzne natomiast ze skrzydła południowego zachowały się fragmenty murów przyziemia.

Lipienek

 

Zamek w Lipienku

krzyżacki zamek komturski, siedziba komturów ziemi chełmińskiej

Żródło: https://zamkiobronne.pl/zamek/lipieniek/

                Pozostałości dwuczłonowego zamku krzyżackiego w Lipienku zachowały się wśród mokradeł otaczających zanikające jezioro Zamkowe. Pierwsze wzmianki o umocnionej zakonnej strażnicy, zapewne jeszcze drewniono-ziemnej, pochodzą z roku 1277. Została ona zniszczona podczas najazdu Jaćwingów na ziemię chełmińską. Prawdopodobnie jeszcze pod koniec XIII wieku Krzyżacy rozpoczęli budowę murowanego zamku, siedziby wójta podległego bezpośrednio wielkiemu mistrzowi w Malborku.
                Zamek w Lipienku powstał na długim półwyspie wcinającym się w jezioro. Wznosił się kilka metrów ponad otaczające go podmokłe łąki i bagna. Dodatkowo od południa i zachodu otoczony był niewielką rzeczką, która zasilała zamkową fosę. Zamek właściwy, było to czteroskrzydłowe regularne założenie na planie prostokąta o wymiarach 33x39m. Z powodu późniejszych zniszczeń obecnie trudno odtworzyć jego dokładny wygląd. Wiadomo, że miał wewnętrzny dziedziniec a budynki były podpiwniczone. W narożniku płn-wsch usytuowana była kwadratowa wieża główna. Zamek posiadał międzymurze, ponieważ otoczony został zewnętrznym murem oporowym wzmocnionym skarpami. Mur był niewysoki i biegł wzdłuż sztucznie uformowanej krawędzi wzgórza, zbliżonego kształtem do kwadratu o długości boku 60m. Wjazd do zamku prowadził od wschodu od strony podzamcza obdzielonego szeroką fosą. Podzamcze posiadało własne mury obronne i budynek bramny od wschodu. Wjazd dodatkowo chroniła nawodniona fosa szeroka na 20m i głęboka na 4m. Wzdłuż dłuższych murów północnego i południowego znajdowały się budynki o charakterze gospodarczym.
                Zamek w Lipienku stanowił mocny punkt obronny państwa krzyżackiego. Przekonał się o tym król Władysław Łokietek, który jesienią roku 1330 wspierany wojskami węgierskimi i ruskimi próbował odbić ziemię dobrzyńską. Mimo szturmów i użycia maszyn oblężniczych  nie udało się zdobyć zamku, którego obroną dowodził komtur chełmiński Otto von Luterberg. Wskutek niemożności zrealizowania planów, król Władysław Łokietek zgodził się na warunki rozejmu zadawalając się jedynie zniszczeniem bliższej i dalszej okolicy.
                W roku 1410 po przegranej przez Zakon Krzyżacki bitwie pod Grunwaldem, zamek został zajęty przez wojska króla Władysława Jagiełłę. Poprzestano jedynie na zrabowaniu zapasów i jeszcze tego samego roku Polacy opuścili Lipienek. W rękach krzyżackich warownia pozostawała do wojny trzynastoletniej. Na mocy postanowień II pokoju toruńskiego z roku 1466 ziemia chełmińska powróciła do Polski, a Lipienek stał się siedzibą starostów. Dzieje zamku przez następne stulecia nie są zbyt dobrze znane,  jednak do końca XVI wieku pozostawał mającym spore znaczenie militarne obiektem.
                Kres świetności zamku w Lipienku nastąpił podczas wojny polsko-szwedzkiej zwanej „potopem” w roku 1659. Kilkukrotnie zdobywany został poważnie zniszczony i stracił swe walory obronne. W późniejszych latach był wykorzystywany jako obiekt gospodarczy. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 przestał być własnością królewskich starostów i pozbawiony opieki szybko popadł w ruinę.
                Obecnie położony na uboczu turystycznych szlaków obiekt sprawia wrażenie zapomnianego. Zwiedzenie zamkowych ruin utrudnia porastająca je gęsta roślinność. Z zamku właściwego zachowały się jedynie niewielkie relikty murów i kolebkowo sklepiona piwnica w jego wschodniej części. O wiele lepiej są czytelne pozostałości muru obwodowego i fosy. Być może jakieś fragmenty murów lub fundamentów zachowały się w ziemi i dzięki badaniom archeologicznym uda się je w przyszłości odsłonić i lepiej poznać historię i architekturę zamku.

************

Źródło ESKA Toruń News:

Ruiny zamku w kujawsko-pomorskim, które warto zobaczyć. Turyści rzadko tu trafiają

Na półwyspie w Lipienku, wśród pozostałości dawnego jeziora, kryją się ruiny jednej z najmniejszych, a zarazem najbardziej niezwykłych krzyżackich twierdz ziemi chełmińskiej. Zamek, którego początki sięgają końca XIII wieku, przez wieki pełnił rolę ważnego ośrodka administracyjnego i militarnego, będąc świadkiem licznych wojen i politycznych rozejmów. Choć dziś zachowały się jedynie fragmenty murów i piwnic, historia tego miejsca wciąż przyciąga badaczy oraz pasjonatów średniowiecza. Zamek w Lipienku był przez lata centrum administracyjnym ziemi chełmińskiej.

Na półwyspie otoczonym przez jezioro w Lipienku wznoszą się dziś ruiny jednej z najmniejszych krzyżackich twierdz na ziemi chełmińskiej. Miejsce to skrywa bogatą historię sięgającą jeszcze czasów wczesnopiastowskich, gdy funkcjonował tam gród drewniano-ziemny, znany już od X wieku. Po przejęciu tych terenów Krzyżacy wznieśli w jego miejscu własną warownię, którą w 1277 roku spalili Prusowie.

 W państwie krzyżackim

Nowy murowany zamek powstał między 1285 a 1325 rokiem i szybko stał się siedzibą komtura ziemi chełmińskiej. Po likwidacji komturii w połowie XIV wieku pełnił funkcję ośrodka administracyjnego, gdzie urząd sprawowali wójtowie podlegający bezpośrednio wielkiemu mistrzowi w Malborku. Właśnie tutaj w 1291 roku wydano przywilej lokacyjny dla Grudziądza.

Warownia uchodziła za wyjątkowo silną. Jej murów nie zdołał sforsować nawet król Władysław Łokietek w 1330 roku, mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich. Ostatecznie w murach Lipienka zawarto wówczas rozejm z zakonem. Podczas wojny z 1410 roku zamek zajęły wojska króla Władysława Jagiełły, a rok później Krzyżacy pojmali tu rycerza Mikołaja z Ryńska, straconego później w Grudziądzu.

 Zamek w rękach królów polskich

Po II pokoju toruńskim w 1466 roku twierdza przeszła pod panowanie polskie i aż do połowy XVII wieku była siedzibą starostów, głównie z rodu Kostków. W okresie potopu szwedzkiego w 1659 roku zamek został niemal doszczętnie zniszczony i nigdy już nie został odbudowany. Dalsze zniszczenia przyniósł I rozbiór Polski, kiedy to zabudowania rozebrano, a teren włączono do folwarku. Faktycznie prusacy z ruin uczynili użyteczny obiekt gospodarczy, co okazało się korzystne.

 Współczesność

Badania konserwatorskie przeprowadzono w latach 60. XX wieku, a kolejne prace archeologiczne w 2018 roku. Do dziś zachowały się fragmenty murów, sklepiona piwnica przedzamcza oraz pozostałości kamiennego muru.

Sam zamek główny miał formę czteroskrzydłowego kasztelu na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 35 × 39 metrów. Posiadał dwie kondygnacje i poddasze magazynowe, a w narożu północno-wschodnim górowała wieża o boku 7,7 metra. Przedzamcze otoczone murem mieściło budynki gospodarcze: kuźnię, browar, gorzelnię, wozownię czy stodoły.

 Do dziś przetrwały jedynie nieliczne elementy tej średniowiecznej infrastruktury. Mimo to warto odwiedzić to tajemnicze miejsce.